संज्ञा के जिस रूप से किसी व्यक्ति या वस्तु की पुरुष अथवा स्त्री जाति का बोध होता हैं उसे लिंग कहते हैं ।
उदाहरण: माता, पिता, यमुना, शेर, शेरनी, दादा, दादी, बकरा, बकरी |
लिंग के दो भेद होते हैं :
(१) पुल्लिंग (Masculine Gender)
जिन शब्दों से पुरुष जाति का बोध होता है उन्हें पुल्लिंग शब्द कहते हैं ।
जैसे: पिता, भाई, लड़का, पेड़, सिंह शिव, हनुमान, बैल ।
(२) स्त्रीलिंग (Feminine Gender)
जिन शब्दों से स्त्री जाति का बोध होता है उन्हें स्त्रीलिंग शब्द कहते हैं ।
जैसे: माता, बहन, यमुना, गंगा, कुरसी, छड़ी, नारी बुआ, लड़की, लक्ष्मी, गाय ।
पुल्लिंग | स्त्रीलिंग |
---|---|
दादा | दादी |
घोड़ा | घोड़ी |
छात्र | छात्रा |
धोबी | धोबिन |
हाथी | हथिनी |
नर | मादा |
युवक | युवती |
मोर | मोरनी |
सिंह | सिंहनी |
अध्यापक | अध्यापिका |
लेखक | लेखिका |
ग्वाला | ग्वालिन |
शेर | शेरनी |
गायक | गायिका |
कवि | कवयित्री |
विद्वान | विदुषी |
हंस | हंसनी |
भेड़ | भेड़ा |
पड़ोसी | पड़ोसिन |
श्रीमान | श्रीमति |
नर तितली | तितली |
नर मक्खी | मक्खी |
नर चील | चील |
नर चीता | चीता |
नर मछली | मछली |
बालक | बालिका |
शिष्य | शिष्या |
बाल | बाला |
पंडित | पंडिताइन |
ठाकुर | ठाकुराइन |
पुरुष | स्त्री |
सम्राट | सम्राज्ञी |
युवक | युवती |
सेवक | सेविका |
पाठक | पाठिका |
दर्जी | दर्जिन |
मालिक | मालकिन |
उँट | उँट्नी |
शिक्षक | शिक्षिका |
वर | वधू |
श्रीमान | श्रीमति |
पुजारी | पुजारिन |
नाग | नागिन |
मामा | मामी |
बलवान | बलवती |
भेड़िया | मादा भेड़िया |
कछुआ | मादा कछुआ |
खरगोश | मादा खरगोश |
भालू | मादा भालू |